نگاهی به دانه‌بندی رسوبات معلق رودخانه‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران و تاثیر آن در سامانه‌های استحصال سیلاب

بار معلق بخش عمده ­ای از رسوبات رودخانه­ ها را تشکیل می‌دهد. ذرات معلق از نظر دانه ­بندی به ندرت درشت ­تر از شن ریز هستند. این رسوبات پس از ورود به سامانه‌های استحصال سیلاب نهشته شده و می­توانند از دیدگاه­ های مختلف نظیر نفوذپذیری و تغذیه آبخوان‌ها، حاصلخیزی و رشد گیاهان و ظرفیت نگهداری آب خاک تاثیرگذار باشند. اگرچه منافع متعدد و در برخی از موارد ضررهایی برای رسوبات ورودی ذکر شده است، لیکن اظهار نظر علمی به دلیل فقدان اندازه‌گیری دانه‌بندی بارمعلق خشکه‌رودهایی که برای آبگیری عرصه‌های استحصال سیلاب استفاده می‌شوند؛ تاکنون امکان‌پذیر نبوده است. برای رفع این مشکل، بافت و دانه‌بندی ذرات رسوبی معلق نهشته شده (نهشته‌های دریاچه‌ای) بالغ بر 100 نمونه در 18 سامانه رسوبگذاری شده از سراسر کشور آنالیز و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از غالبیت مقدار سیلت (به طور متوسط 46درصد) و شن خیلی ریز (به طور متوسط 20درصد) در میان مواد معلق است. به طوری که مجموع سیلت و شن در رسوبات حداقل 66 و حداکثر 93 درصد با میانگین 83 درصد است که مؤید نقش بیشتر ذرات درشت‌تر (m2<) در مواد معلق نهشته شده می‌باشد. همچنین در اکثر موارد، رسوبات نهشته شده دارای بافت لوم و لوم سیلتی بوده که نشان از متوسط یا سبک بودن بافت دارد. به این ترتیب، نفوذ سامانه ها تا حد مطلوب کاهش می یابد و به عامل محدود کننده تبدیل نمی­شود. به نظر می­رسد عواملی دیگر نظیر ضخامت زیاد رسوبگذاری در یک رویداد، ساختمان لایه‌ای رسوبات با تناوب لایه‌هایی از ذرات ریزتر در حد رس و عدم انجام شخم و کشت و کار در کاهش نفوذپذیری سامانه­ های استحصال سیلاب تاثیرگذارتر است.